2020-2024-жылдарга Иммунопрофилактика программасын ишке ашыруу максатында Гави, Вакцина альянсынын финансылык жана техникалык колдоосу менен КР Саламаттыкты сактоо министрлиги стратегиялык багыттарды ишке ашыруу боюнча профилактикалык эмдөө календарына кошумча жаңы вакциналарды киргизүү чараларын көрүп жатат.

2022-жылдын 14-ноябрында КРнын профилактикалык эмдөө календарына ылайык 11 жаштан кыздарды адам папилломавирусуна каршы эмдөө башталды. Негизги максаттуу топтон тышкары, улуттук эмдөө боюнча техникалык эксперттик топ (НИТЭП) вакцинаны киргизүүнүн биринчи жылында 12-14 жаштагы кыздарды эмдөөнү сунуштады. Өспүрүм кыздарды пландуу эмдөө келечекте жыл сайын жатын моюнчасынын рагына кабылган 600дөн ашуун учурдун жана 300гө жакын өлүмдүн алдын алат. Бишкекте А.Токомбаев атындагы №24 мектеп-гимназиясында адамдагы папиллома вирусуна (HPV) каршы эмдөөнүн башталышына карата расмий иш-чара болуп өттү.

Иш-чара, КР балдардын укуктары боюнча ыйгарым укуктуу өкүлүнүн, КР Саламаттыкты сактоо министрлигинин өкүлдөрүнүн, ошондой эле мектеп жетекчилигинин жана Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун өкүлдөрүнүн катышуусунда өттү.

Эмдөө окуу жайдын медициналык борборунда бекер жүргүзүлөт.

2022/2023-окуу жылында 11 жаштагы кыздардан тышкары 12-14 жаштагы кыздарга да HPV вакцинасы салынат. Вакцина 6 айлык интервал менен эки жолу жасалат (эгерде биринчи доза ноябрда берилсе, экинчи доза май айында). Кыргызстан жана башка өлкөлөр HPV вакцинасын эмдөө графигине киргизген, аялдарды жатын моюнчасынын рагына каршы коргоону артыкчылыктуу милдет катары карашат. Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун эсеби боюнча, Кыргызстанда жыл сайын 600гө жакын аял жатын моюнчасынын рагы менен ооруйт, анын 300ү өлүмгө алып келет. Рактын бул түрү өлкөдөгү аялдардын рак оорусуна чалдыккандардын арасында 2-орунда турат жана 15 жаштан 44 жашка чейинки аялдарда рактын эң көп таралган түрү болуп саналат. GAVIнин колдоосу менен өлкөгө 368 000 доза HPV вакцинасы келди. Бүгүнкү күндө Саламаттыкты сактоо министрлигинин 2022-жылдын 18-июлундагы No859 “Кыргыз Республикасында өспүрүм кыздарга адам папилломасына каршы эмдөө киргизүү жөнүндө” буйругуна ылайык 2000ден ашык медицина кызматкерлери окутулуп, окуудан өтүштү. 100 миңден ашык маалыматтык материалдар басылып чыкты. КР Саламаттык сактоо министрлиги менен Билим берүү жана илим министрлигинин биргелешкен буйругуна ылайык, бүгүнкү күндө калк жана ата-энелер арасында активдүү түшүндүрүү иштери жүргүзүлүүдө. Дүйнөлүк Саламаттыкты сактоо уюмунун басма сөз катчысы доктор Джоана Мадурейра Лима бул жаатта мындай деди: «АПВ вакцинасын биринчилерден болуп киргизген акыркы изилдөөлөр көрсөткөндөй, Улуу Британиядагы HPV вакцинациясы рак алдындагы жараларды жана жатын моюнчасынын рагын дээрлик 90% азайткан.

Ошондой эле Швеция жатын моюнчасынын рагы бул өлкөдө 5 жылдын ичинде жок кылынышы мүмкүн деп болжолдоодо, бул жыл сайын 100 000 аялга 4 жаңы учурдан азыраак дегенди билдирет. Ошондуктан, мен бул вакцинаны ишке киргизүү Кыргызстандагы көптөгөн аялдардын жатын моюнчасынын рагына чалдыкпоого жардам берет деп толук ишенем”, – деди ДССУнун Кыргызстандагы регионалдык директорунун атайын өкүлү Жоана Мадурейра Лима.

“Бүгүнкү HPV вакцинасын киргизүү чечими бүткүл өлкө боюнча жаштардын өмүрүнө коркунуч туудурган, бирок алдын ала турган оорудан коргоодогу маанилүү кадам болуп саналат” деди GAVI Country Programs компаниясынын башкаруучу директору Табани Мафоса. «Бул вакцина коопсуз жана эффективдүү, ошондуктан биз аны Кыргызстандагы кыздарга жеткиликтүү кылуу үчүн өкмөт жана өнөктөштөр менен иштешип жатканыбызга сыймыктанабыз».

Маалымат катары:

• Жатын моюнчасынын рагы дүйнө жүзү боюнча коомдук саламаттыкты сактоонун негизги көйгөйү болуп саналат. ДССУнун (GLOBOCAN) маалыматы боюнча, жатын моюнчасынын рагы аялдарда таралган рактын төртүнчүсү. 2018-жылы дүйнө жүзү боюнча 560 000ден ашуун аял жатын моюнчасынын рагына кабылып, 300 000ден ашууну оорудан каза болгон. Аялдардын жатын моюнчасынын рак оорусунун негизги себеби – дүйнөдөгү эң кеңири таралган вирустардын бири болгон адамдын папилломавирусу (HPV). Өнөкөт HPV инфекциясы аялдарда жатын моюнчасынын рагынын өнүгүшүнө алып келет.

• Жатын моюнчасынын рак оорусунун финансылык жүгү: Өзбекстанда жана Молдовада жүргүзүлгөн изилдөөлөргө ылайык, жатын моюнчасынын рагын аныктоонун стадиясына жараша, бир жатын моюнчасынын рагын дарылоонун баасы 288 АКШ долларынан 1900 АКШ долларына чейин өзгөргөн. Кыргызстанда жатын моюнчасынын рагына чалдыккандардын 40%га чейинкиси өнүккөн стадиясында аныкталганын эске алып, Саламаттыкты сактоо министрлиги жатын моюнчасынын рагы менен ооруган бейтаптарды диагностикалоого, дарылоого жана кароого жыл сайын 500 миң АКШ долларын жумшайт. • HPV вакциналары: Учурда HPV вирусунун онкогендик түрлөрү менен инфекцияны алдын алган үч HPV вакцинасы бар.